İş Kanunu, işçi ve işverenin davranışlarının ahlâk ve iyi niyet kurallarına uygun olmasını zorunlu kılar. Bu kurallar ihlal edildiğinde, diğer taraf, iş sözleşmesini anında sonlandırma hakkına sahip olur. İş Kanunu'nda özellikle işçinin 24, işverenin ise 25. maddesinde bu kurallar belirlenmiştir.
Ahlâk ve İyi Niyet Kurallarına Aykırılık
İş hukukunda derhal fesih hakkı için belirleyen 6 günlük hak düşürücü süre bulunmaktadır. Bu süre, tarafların kurallara aykırı davranışlarını bildiklerinde uygulanmalıdır. Dolayısıyla taraflar, kuralların ihlal edildiğini öğrendikleri günden itibaren 6 iş günü içerisinde fesih işlemlerini gerçekleştirmelidir. Eğer bu süre geçirilirse, fesih geçerli olsa bile bazı sonuçları doğurmaz.
İşçi ve İşverenin Derhal Fesih Hakkı
İşverenin işe alım sırasında yanlış bilgi vermesi ya da işçiye ya da ailesine karşı şeref ve namusuna saldırması, işçiye derhal fesih hakkı tanır. Ayrıca, iş yerinde meydana gelen taciz durumları bu kapsamda değerlendirilmektedir. Eğer işçi, yaşanan bir taciz olayını işverene bildirir ve buna rağmen herhangi bir önlem alınmazsa, iş sözleşmesini haklı nedenle sona erdirebilir. Ücretin zamanında ya da eksik ödenmemesi de işçiye fesih hakkını tanıyan önemli unsurlardır.
Daha Fazla Fesih Gerekçesi
İşverenin derhal fesih hakkı, işçi için olan sebeplerden daha geniş bir çerçeveye yayılmaktadır. İşe girişte yalan beyan verme, işverenin onuruna saldırı, cinsel taciz, iş yerinde kavga, uyuşturucu veya alkol etkisiyle çalışmaya gelme gibi davranışlar işverenin sözleşmeyi derhal sona erdirme yetkisini doğurur. Bunun yanı sıra sürekli devamsızlık ya da iş yerindeki malzemelere zarar verme gibi durumlar da işveren için haklı fesih nedenleri arasında yer almaktadır.
Fesih İçin Belirtilen 6 Günlük Süre
Ahlâk ve iyi niyet kurallarına aykırılık nedeniyle tarafların derhal fesih hakkını kullanması için, fesih sebebinin öğrenilmesinden itibaren 6 iş günü içinde işlemlerini gerçekleştirmesi gerekir. Bu süre geçmişse, işçi ya da işveren isterse sözleşmeyi feshetse de, haklı fesih statüsü uygulanmaz. Örneğin, bir işveren, iş yerinde hırsızlık yapan bir çalışanını 6 iş günü içerisinde işten çıkarmalıdır. Aksi halde, işçinin kıdem ve ihbar tazminatını ödemek durumunda kalır.
Ücretin Ödenmemesi Durumunda Haklı Fesih Hakkı
Ücretin ödenmemesi, sürekli olarak geçerli bir fesih nedenidir ve bu durumda işçinin 6 iş günlük süre devreye girmez. İşçi, ücretinin ödenmediği sürece sözleşmesini keyfi olarak haklı bir nedene dayanarak sona erdirebilir. Ancak, ücretin ödenmesi bu hakkın sona ermesine yol açar. Eğer iş yerinde bir değişiklik yapılmışsa, bu durumda değişikliğin bildiriminden sonra 6 iş günü içerisinde fesih hakkı kullanılmalıdır.
Raporlu Olma Durumunun Süre Üzerindeki Etkisi
Bir işçi raporlu olduğu günlerde bile 6 iş günlük süre işlemeye devam etmektedir. Yani çalışan rapor almış olsa dahi süre durmaz ve fesih işlemleri zamanında yapılmalıdır.
Süre Geçtikten Sonra Fesih Hakkının Kullanımı
İşveren, işçinin davranışını öğrenip yeterli süre zarfında fesih işlemi gerçekleştirmediği takdirde, aylar sonra aynı gerekçeyi göstererek işçiyi işten çıkaramaz. Bu nedenle, işveren, zamanında hareket etmezse, işçiye tazminat ödemekle yükümlü olur. Geçerli olan süre içinde fesih işlemi yapılmadığında, haklar kaybolur; süre aşımında taraflar fesih haklarını kaybeder ve tazminat ödemek zorunda kalabilir. Örneğin, 6 gün geçtikten sonra işçi sözleşmeyi feshederse kıdem tazminatını yitirir.
